Hội thảo công bố chỉ số công khai ngân sách tỉnh (POBI) 2019

Ngày 8/7/2020, Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR) và Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) – 2 thành viên của Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP), đã công bố Chỉ số công khai ngân sách tỉnh (POBI) 2019 của Việt Nam. Kết quả cho thấy đã có nhiều cải thiện đáng ghi nhận về công khai minh bạch loại tài liệu, nội dung, thời hạn và phương tiện để công khai tài liệu ngân sách. Sự cải thiện đáng kể của chỉ số POBI 2019 so với những năm trước đó cho thấy các địa phương đã nâng cao ý thức trong công khai ngân sách.

POBI 2019 bao gồm 2 trụ cột: (i) công khai minh bạch ngân sách, (ii) trụ cột về sự tham gia. Đây là năm thứ 2 trụ cột về sự tham gia được khảo sát trong POBI. Điểm POBI 2019 hay điểm xếp hạng của trụ cột công khai minh bạch ngân sách là điểm của 75 câu hỏi với 10 loại tài liệu bắt buộc công khai theo quy định của Luật ngân sách Nhà nước 2015 và khuyến khích theo thông lệ tốt quốc tế. 75 câu hỏi này xoay quanh tính sẵn có, kịp thời, thuận tiện, đầy đủ và tin cậy của các tài liệu ngân sách trên. Tính tin cậy của việc lập dự toán ngân sách khi so sánh với báo cáo quyết toán lần đầu tiên được đưa vào tính điểm trong POBI 2019.

Hội thảo công bố chỉ số POBI 2019

Kết quả khảo sát POBI 2019 cho thấy điểm số trung bình về công khai ngân sách tỉnh đạt 65.55/100 điểm, cao hơn so với 51 đểm của POBI 2018 và 30.5 điểm của POBI 2017. Tới POBI 2019, đã có 24 tỉnh công khai ĐẦY ĐỦ thông tin về ngân sách nhà nước và chỉ còn 3 tỉnh (Hòa Bình, Đồng Tháp, Lạng Sơn) nằm trong nhóm ÍT công khai. Như vậy, mức độ công khai ngân sách nhà nước của 63 tỉnh, thành phố đã chuyển biến rất nhiều so với 2018 và 2017. Cụ thể:

Về tính sẵn có: Mức độ công khai Dự thảo dự toán ngân sách năm 2020 trình HĐND tỉnh tiếp tục được cải thiện so với các năm trước. 54 tỉnh công khai tài liệu này trong POBI 2019, so với 47 tỉnh trong POBI 2018. Tính kịp thời và đầy đủ của tài liệu cũng được cải thiện nhiều so với năm 2018. Số tỉnh công bố đúng hạn Dự thảo dự toán tăng từ 29 tỉnh (46%) lên 36 tỉnh (57.14%). 57/63 (tương đương 90.48%) công khai Quyết toán ngân sách tỉnh năm 2018. Báo cáo ngân sách công dân cho dự toán ngân sách năm 2020, tuy là tài liệu không bắt buộc công khai theo Luật NSNN năm 2015, được 14/63 tỉnh, thành phố công khai trên trang thông tin điện tử.
Về tính đầy đủ: Báo cáo tình hình thực hiện Quý 1/2019, 9 tháng năm 2019 là loại tài liệu được công khai với đầy đủ biểu mẫu nhất, với 53 tỉnh, thành phố công khai đủ 3 bảng biểu của báo cáo tình hình thực hiện theo như quy định trong Thông tư 343/2016/TT-BTC.
Về tính thuận tiện: trong 61/63 tỉnh, thành phố đã có thư mục Công khai ngân sách, 58 tỉnh đã phân chia cụ thể thư mục theo tài liệu hoặc theo năm và cập nhật nội dung. Tài liệu ngân sách cũng dễ dàng tiếp cận và tái sử dụng hơn cho người dân, với tỷ lệ tài liệu công bố ở định dạng file scan (quét) và PDF khó chuyển đổi sang định dạng word/excel giảm từ 73.9% năm 2018 còn 28.6% trong năm 2019.
Quảng Nam, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đà Nẵng, Vĩnh Long, Hải Dương là 5 tỉnh/thành phố có nhiều cải thiện đáng ghi nhận và đứng đầu bảng xếp hạng POBI 2019.

“Quá trình công khai ngân sách tỉnh cải thiện nhiều mặc dù câu hỏi khảo sát phức tạp hơn. …Chúng tôi đều gửi phản hồi cho các tỉnh để tham vấn kết quả chấm. Hầu hết các tỉnh đều phản hồi khi chúng tôi gửi kết quả chấm. Điều này cho thấy các tỉnh đã quan tâm hơn đến chỉ số. Kết quả chấm là sự tổng hợp của các vòng khảo sát và phản hồi của tỉnh”, ông Vũ Sỹ Cường, đại diện nhóm nghiên cứu POBI 2019 chia sẻ.

PGS. TS Vũ Sỹ Cường, đại diện nhóm nghiên cứu POBI 2019

Tuy nhiên, kết quả trụ cột sự tham gia của người dân chỉ ra rằng nhìn chung, các tỉnh ÍT tạo điều kiện để người dân tham gia vào quá trình công khai minh bạch ngân sách: 8/63 tỉnh phản hồi thư yêu cầu thông tin nhóm nghiên cứu POBI 2019 gửi qua email. Trụ cột sự tham gia của người dân tính điểm công khai một số tài liệu kỳ họp Hội đồng nhân dân (HĐND) trên cổng/trang thông tin điện tử của tỉnh – những tài liệu này thể hiện sự tham gia của cơ quan dân cử trong quản lý ngân sách. Việc nội dung này được bổ sung trong khảo sát được xây dựng dựa trên thông lệ tốt của quốc tế và quy định của của Luật Tiếp cận thông tin.

Ông Vũ Đức Hội, Phó vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính

“POBI 2019 cho thấy sự quan tâm và nỗ lực của các đơn vị địa phương trong công khai ngân sách và sự sát sao của các Bộ, cơ quan Trung ương, trong đó có Bộ Tài chính. Chúng tôi đánh giá rất cao vai trò của các tổ chức thực hiện đánh giá. POBI là công cụ rất quan trọng giúp địa phương tự đo lường mức độ công khai minh bạch ngân sách và từ đó thấy được vai trò và trách nhiệm của địa phương trong thực hiện công khai minh bạch ngân sách”, theo bà Định Thị Mai Anh, Trưởng phòng Quản lý Ngân sách, Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính.

Bà Đinh Thị Mai Anh phát biểu tại buổi hội thảo

Ông Mai Xuân Vân, đại diện Sở Tài chính Quảng Nam chia sẻ: “Tỉnh đã rút kinh nghiệm từ kết quả POBI của tỉnh các năm trước. Phòng Quản lý ngân sách của Sở Tài chính phối hợp với bộ phận Tin học cùng xây dựng BC NS công dân với ngôn từ dễ hiểu với công chúng, ngân sách phải diễn đạt cốt lõi của dự toán, quyết toán để công chúng hiểu được. Nhờ sự tư vấn của nhóm nghiên cứu POBI, Quảng Nam đã xây dựng được Báo cáo ngân sách công dân”.

Ông Mai Xuân Vân, đại diện Sở Tài chính Quảng Nam

Chia sẻ góc nhìn về POBI 2019, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban pháp chế VCCI cho biết: “Chỉ số trung bình Công khai ngân sách tỉnh POBI 2019 đạt 65,55/100 điểm, tuy tỷ lệ này cao hơn năm 2018 (51 điểm), nhưng cũng chứng tỏ còn rất nhiều dư địa cải cách nâng cao công khai minh bạch”.

Trên cơ sở đó, các tỉnh, thành hoàn toàn có khả năng tiếp tục cải thiện được mức độ công khai ngân sách với tinh thần chủ động hơn, trách nhiệm hơn, nhằm đảm bảo hiệu quả ngân sách và cơ chế phù hợp cho sự tham gia của người dân trong quản lý ngân sách.

Các tài liệu của hội thảo:

————-

POBI (Chỉ số công khai ngân sách tỉnh) là khảo sát đầu tiên ở Việt Nam về mức độ công khai ngân sách tỉnh bắt đầu từ năm 2017. Khảo sát POBI 2019 là lần thứ 3 liên tiếp Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) thực hiện, trong khuôn khổ dự án “Thúc đẩy công khai minh bạch và sự tham gia của người dân trong quản lý ngân sách nhà nước”, với sự tài trợ của Tổ chức Oxfam tại Việt Nam.