Hội thảo công bố Chỉ số công khai Ngân sách Bộ, cơ quan Trung ương (MOBI) 2018

Ngày 30/7/2019, Hội thảo Công bố chỉ số công khai ngân sách Bộ, cơ quan Trung ương (MOBI) 2018 đã được tổ chức tại Hà Nội. MOBI 2018 là khảo sát đầu tiên nhằm đo đạc mức độ công khai tài liệu ngân sách cấp trung ương dựa trên bằng chứng về công khai các tài liệu ngân sách trên cổng thông tin điện tử của 37 Bộ và cơ quan Trung ương. Khảo sát do Liên minh Minh bạch Ngân sách thực hiện dưới sự chủ trì của CDI.

MOBI 2018 đánh giá mức độ công khai của các tài liệu ngân sách theo 4 tiêu chí Tính sẵn có, tính kịp thời, tính thuận tiện và tính đầy đủ 6 tài liệu bắt buộc đăng tải trên cổng thông tin điện tử của Bộ và các cơ quan Trung ương theo Khoản 1, Điều 15, Luật NSNN 2015 và Thông tư 61/2017/TT-BTC. 6 tài liệu bắt buộc công khai gồm Dự toán thu chi ngân sách nhà nước, Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách Quý 1, Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách 6 tháng, Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách 9 tháng, Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách cả năm, Quyết toán thu chi ngân sách nhà nước. Theo 4 tiêu chí công khai, các tài liệu cần công khai trong vòng 15 ngày sau khi có quyết định chính thức. Tài liệu công khai phải được đăng tải trong thư mục công khai ngân sách và dưới các định dạng thuận tiện cho tái sử dụng như word, excel, pdf. Bên cạnh đó, các Bộ, Cơ quan Trung ương cần công bố đầy đủ các biểu mẫu, nội dung theo quy định.

Khảo sát MOBI 2018 cho kết quả không mấy khả quan về tình hình công khai thông tin ngân sách của Bộ, cơ quan Trung ương: Có 17 trên tổng số 37 Bộ, cơ quan Trung ương có điểm MOBI 2018, chiếm tỉ lệ ~46% (trong đó có 5 đơn vị việc công khai chỉ mang hình thức mà không có nội dung). Điểm trung bình là 11 điểm (theo thang điểm 100). Đơn vị có điểm số cao nhất là Đài Truyền hình Việt Nam cũng chỉ đạt 21,9 điểm.

Tương quan giữa điểm MOBI 2018 và phân bổ dự toán năm 2019 cho thấy: Bộ Giao thông vận tải là đơn vị có tổng số chi ngân sách nhà nước lớn nhất trong tổng số 40 đơn vị (năm 2019 là 58,56 nghìn tỷ đồng) trong khi điểm MOBI 2018 của Bộ GTVT chỉ đạt 3,7 điểm. Một số Bộ như: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo có Dự toán chi ngân sách thuộc nhóm đầu nhưng không có bất kỳ tài liệu nào được công khai.

Xét về các tiêu chí đánh giá mức độ công khai của Bộ, cơ quan Trung ương, MOBI 2018 cho thấy kết quả sau:

Về Tính sẵn có: Dự toán ngân sách năm 2019 là loại tài liệu được công khai nhiều nhất nhưng cũng chỉ có 10 đơn vị công khai, chiếm tỉ lệ 27%. Báo cáo tình hình thực hiện các quý trong năm là loại tài liệu ít được công khai nhất, thậm chí không được công khai.

Về Tính đầy đủ: Được xem xét trên khía cạnh các thông tin công khai có bao gồm báo cáo thuyết minh, quyết định công khai và bảng biểu số liệu đính kèm hay không. Điều này thực sự có ý nghĩa, bởi thuyết minh về các tài liệu ngân sách giúp người dân và các bên liên quan hiểu ý nghĩa các con số, xu thế và phát triển của đơn vị công bố. Khảo sát cho thấy các tài liệu được công khai khác bởi các đơn vị Bộ, cơ quan Trung ương thường thiếu nội dung về báo cáo thuyết minh tài liệu được công khai hoặc không đầy đủ các bảng biểu bắt buộc phải công khai theo quy định của Thông tư 61/TT-BCT.

Về Tính kịp thời: 1/10 đơn vị có tài liệu Dự toán công bố đúng thời hạn (Bộ Công thương). 4 đơn vị công bố tài liệu Quyết toán đúng thời hạn gồm có Bộ Nội vụ, Đài THVN, Ủy ban Dân tộc và Viện Hàn lâm Khoa hoc Xã hội. Các đơn vị còn lại là không công bố hoặc công bố không đúng thời hạn quy định.

Về Tính thuận tiện: 17 đơn vị có điểm về tính thuận tiện. 5 đơn vị chỉ có thư mục công khai ngân sách mà không có tài liệu đính kèm gồm Bộ GTVT, Bộ KHĐT, Bộ Tư pháp, Bộ KHCN, Bộ TT&TT.

Với mục tiêu thúc đẩy sự minh bạch, giải trình và quản lý ngân sách công, cùng với POBI (Chỉ số công khai ngân sách tỉnh), MOBI 2018 cung cấp một bức tranh toàn cảnh về mức độ công khai ngân sách ở Việt Nam. Việc công khai không chỉ tạo cầu nối cho người dân, chuyên gia và các bên liên quan đóng góp và tham gia vào quản lý ngân sách nhà nước, tạo niềm tin của công chúng đối với việc quản lý và công khai ngân sách nhà nước mà còn nhằm cải thiện hiệu quả thu chi ngân sách từ Trung ương đến địa phương.

Kết quả MOBI 2018 được tóm tắt trong clip sau:

Khảo sát MOBI 2018 cũng đưa ra một số khuyến nghị nhằm cải thiện kết quả của MOBI các năm tiếp theo, cụ thể là:

Đối với các Bộ, cơ quan Trung ương:

• Đề nghị các Bộ, cơ quan Trung ương có trách nhiệm và chủ động công khai đầy đủ các loại tài liệu ngân sách theo như quy định trong chuyên mục công khai ngân sách. • Các tài liệu công khai cần phải được kèm theo quyết định công bố công khai thông tin của cơ quan có thẩm quyền. • Bảng biểu được sử dung phải theo đúng hướng dẫn của Bộ Tài chính quy định tại Thông tư 61/2017/TT-BTC và Thông tư số 90/2018/TT-BTC. • Tài liệu được công khai nên ở dạng file word hoặc excel để có thể sử dung được ngay. • Trong quá trình thực hiện, các Bộ, cơ quan Trung ương cần phản hồi với Bộ Tài chính nếu có khó khăn trong việc xây dựng và công khai các tài liệu ngân sách.

Đối với Quốc hội:

• Thực hiện việc giám sát công khai ngân sách theo quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân 2015. • Quốc hội có thể xem xét hoạt động công khai NSNN của các Bộ, cơ quan Trung ương như một trong những điều kiện để đánh giá về hoạt động của Bộ, cơ quan Trung ương. • Giao trách nhiệm giám sát cụ thể cho Uỷ Ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội và thực hiện hàng năm.

Đối với Bộ Tài chính:

• Bộ Tài chính cần có hướng dẫn thêm về việc xây dựng thư mục công khai ngân sách, định dạng của các tài liệu được công khai và thời hạn lưu trữ theo quy định tại Khoản 3, Điều 19, Luật Tiếp cận thông tin 2016. • Cần có hướng dẫn cụ thể hơn về thời hạn công khai một số loại tài liệu ngân sách của các Bộ, cơ quan Trung ương như Dự thảo dự toán ngân sách, Dự toán NSNN, Quyết toán NSNN • Có truyền thông rõ ràng để những người dân quan tâm có thể theo dõi thông tin.

Đối với Kiểm toán Nhà nước:

• Thực hiện kiểm toán việc tuân thủ các quy định hiện hành về công khai, minh bạch ngân sách của các đợn vị được kiểm toán trong hoạt động kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước